​تاریخ نگاران جاسب

شرح حال احبای جاسب را مختصر یا به تفصیل بسیاری که شاهد عینی بوده اند نوشته و یا در حال نوشتن هستند. 

علی اکبر رزاقی و سید ابوالفضل جمالی

از یک سو مشهدی حسنعلی جاسبی بزرگ خاندان یزدانی ها از قدمای احبای اولیه و از ملاکین و نایب الحکومه  وقت برای مدتی؛ وقایع اولیه امریه آن زمان را به گفته ملک خسروی در ضمن جزوه ای که در محفظه آثار امری موجود بوده به رشته تحریر و ترقیم در آورده است و از سوی دیگر فاضل مازندرانی در مجلدات مختلفه ظهورالحق به کمک محمد علی روحانی بعنوان منبع و ماخذ اطلاعات خود در مورد جاسب خیلی از وقایع را مختصرا نگاشته است. همچنین ذبیح الله مهاجر بسیاری از وقایع را بسیار زیبا نوشته است، علی محمد رفرف شرح حال ملا‌غلامرضا جاسبی را به تفصیل به رشته تحریر در آورده، شمس الله رضوانی کتاب شمس تابان را نوشت، سید رضا جمالی سالهای آخر عمر هزاران صفحه و مطلب نگاشت و در آنها اهالی را جمعاً و فرداً مورد خطاب و انذار قرار داد و خبث اعمال و حسن نیت همه را یک به یک بر شمرد و نامه اعمال همه را به دست چپ و یا راست آنها سپرد و اعمال سیئه خلق را نتیجه جهل، خرافات و تقلید از علمای رسوم عصر دانست. علی اکبر رزاقی "شخص فاضلِ پر مایه ای" [1] یاد آور بسیاری از خاطرات بوده است و جناب عسلی جاسبی از طریق نظم و نثر زندگی روزمره اهالی را از هر طبقه و طایفه به  تصویر کشید و همه را به میان این مردم ساده و سخت کوش برد و بسیاری از یادها و یادبود ها را از خود به یادگار گذاشت. و دکتر منوچهر روحانی سال‌های گذشته را به تالیف و تنظیم و تدوین برخی از این خاطرات پرداخته است. عشرت خانم نوروزی از اوضاع زادگاه خود وسقونقان و سرگذشت و سرنوشت احبای آنجا نوشت و در آخر جناب یزدانی به تعریف، تمجید و تحسین و شرح حال یکایک احبای اولیه امریه پرداخت و با نظمی خاص و دقتی تمام از یاد و نام آنان “کاخی بلند”[2] ساخت که تا گردش روزگار و تابش آفتاب هست نام و یاد آنان زنده و جاوید خواهد ماند و همگی این افراد به وضوح نشان دادند که:
حدیث نیک و بد ما نوشته خواهد شد               زمانه را قلمی و دفتری و دیوانی است (پروین اعتصامی)

---

بسیاری افراد اشعار زیادی درباره جاسب و جاسبیان سروده‌اند مانند غلامرضا جاسبی، سلطانعلی رفیعی، مصطفی یزدانی، دکتر پرویز روحانی و ... تمامی آنان که نوشتند و سرودند و ذکر خاطرات کردند فقط و فقط بخاطر عشق و علاقه و دلبستگی که به آئینشان و محل زادگاهشان داشتند این کار را کردند و این آثار ارزشمند را از خود بجای گذاشته اند بدون هیچ چشم داشت به پاداشی و یا توقع اجر و مزدی....
بزرگان و با دانش آزادگان                                 نوشتند یکسر همه رایگان          (فردوسی)
و آنانکه ننوشتند و نسرودند ضمائر قلبی و خاطرات امری را که بهترین لحظات زندگی خود می‌دانستند گفتند و گفتند و بارها گفتند و بدین وسیله به سینه نسل های بعدی سپردند و در آخر نتیجه می‌گرفتند که:
"این اصحاب را بلا فنا نکند" ...  از بلا گریزان نیستند که هیچ همانند مولایشان "به دعا بلا را طالبند ... و اگر در تراب مستور شوند از جیب رحمت رب الارباب سر بر آورند. [۳] "
بارها پای صحبت آنان که تلخی روزگار دیده و سرد و گرم دنیا چشیده و از زعمای قوم بوده و حرف بدون سند و مدرک نمی‌زدند نشسته وبعدا: ذکر خاطرات گذشته ناگهان به شور و شوق آمده دست راست را بلند کرده و پای به زمین کوبیده و خطاب به تمام مخالفان و بد خواهان و توطئه گران می‌گفتند یا دست از کار بیهوده بردارید و خیال خام از سر بیرون کنید  یا "موتوا بغیظکم  ثم بحسدکم ثم بکفرکم" [۴] و به یقین مبین بدانید که:
هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق                ثبت است در جریده عالم دوام ما   
                            ثبت است در جریده عالم دوام ما (حافظ)
                                       
[1]  مولوی
دید شخصی فاضل و پرمایه ای          آفتابی در میان سایه ای 
گفت معشوقم تو بودستی نه آن         لیک کار از کار خیزد در جهان
[۲]  فردوسی
بنا های آباد گردد خراب                      ز باران و از تابش آفتاب
بیفکندم از نظم کاخی بلند                   که از باد و باران نیابد گزند
همه نامداران و گردنکشان                    که کردم در این نامه زیشان نشان
همه مرده از روزگار دراز                       شد از گفت من نامشان زنده باز 

[۳] الواح حضرت بهاءالله: لوح شکّر شکن
[۴] سوره القلم حضرت بهاءالله (رساله تسبیح و تحلیل صفحه ۱۲۴)

* چرا تاریخ میخوانیم؟

مطالب مرتبط: